THÁNH ANTÔN PADUA
DẪN NHẬP
Thánh
Antôn qua đời ngày 13-6-1231, được phong thánh một năm sau, ngày 30-5-1232.
Từ
sau ngày phong thánh, trong hai thế kỷ 13,14; sách viết về người cũng ít. Các tài
liệu gốc, hay gọi là nguồn không dồi dào.
Để phác họa lại chân dung vị thánh hay làm phép lạ, vị thánh của đại chúng,
chỉ có một số cứ liệu gom lại kê là ít. Đã ít mà còn, một đàng, thiếu độc đáo,
tác giả sau cứ chép lại tác giả trước, đàng khác, thiếu độc đáo, nhiều sự kiện được
kể đại cương lờ mờ.
Các
nhà biên khảo phê bình hiện đại đã gần nhất trí với nhau phủ nhận giá trị lịch
sử của các sách viết sau thế kỷ 14. Các vị đã đưa các tài liệu gốc, chính thức,
viết ở hai thế kỷ 13,14, ra so sánh tỉ mỉ, nghiên cứu nghiệt ngã, cá vị vẫn chưa
đồng ý với nhau về mức độ tin tưởng đặt vào giá trị thực sự của các tài liệu cổ
ấy và các vị thường đi đến những kết luận không hoàn toàn với nhau. Tóm lại, sự
hiểu biết của chúng ta về cuộc đời thánh Antôn vẫn còn là từng mảnh, ngổn ngang
các điểm đang tranh luận và đầy những chỗ trống thường được lấp bằng các cố gắng
của tưởng tượng. Các tài liệu gốc ít và nghèo nàn.
Về
thế kỷ 13, ngoài vài trang ký sự có giá trị, liên quan đến thánh Antôn, của
Thomas de Eccleston trong De Adventu Minorum In Angliam (Về
Anh Em Hèn Mọn sang nước Anh), và của Rolando, chưởng kế ở Padova, mất năm
1276, sách cổ viết về thánh Antôn có:
Legenda
prima (Truyện Một). Có một tên nữa
là Legenda Assidua, vì sách khởi đầu bằng câu: Assidua Fratrum postulatione
deductus... cho đến nay vẫn chưa biết tác giả là ai. Các nhà biên khảo đã tranh
luận nhiều, để biết sách có phải do nhiều tác giả không. Giả thuyết này hiện
nay bị bỏ. Một giả thuyết vững hơn được đưa ra, nghĩ rằng tác giả đã sử dụng
nhiều nguồn khác nhau và đã sử dụng vũng về. Tác giả viết sách năm nào? Chính tác
giả cho biết đã hỏi han Soerio II, giám mục Lisboa, mất năm 1232. Điều này chứng
tỏ tác giả đã viết sách không lâu sau ngày phong thánh, ngày 30 tháng 5 năm ấy.
Một
số thủ bạn sách Truyện Một có thêm Phụ Lục, chẳng hạn Thủ bạn phân khoa thần học
Tin Lành ở Paris, nói đến phép lạ lưỡi thánh Antôn còn y nguyên, lúc cải táng hài
cốt thánh nhân năm 1263, đem về táng tại thánh đường mới ở Padova, thủ bạn 74 ở
thư viện thánh Antôn tại Padova, có phụ lục kể các phép lạ, mà người sưu tập nói
là đã trích trong tập sách của tu sĩ Pierre Raymond de Saint- Rômain, viết năm
1293.
Truyện Một đã được dùng làm tài liệu để viết:
-
Về thánh Antôn trong bộ Dialogus de Gestis Sano torum Fratrum
Minorum (Đối thoại về các kỳ tích của các thánh dòng Anh Em Hèn Mọn).
- Legenda
Secunda (Truyện Hai). Nhóm Bollandistes đã xuất bản sách này dưới nhan đề
Vita
auctore anonymo valde antiqua (Truyện rất cổ do tác giả khuyết danh).
Delorme, nhà biên khảo Phan Sinh thời danh, đã chứng minh sách này là tác phẩm
của Juliel de Spire, bằng cách so sánh sách này với bản kinh thần tụng cổ nhất
dùng trong ngày lễ thánh Antôn, do Juliel de Spire. Truyện của Juliel de Spire được
viết trước năm 1246. Bản kinh thần tụng đã được dùng trong dòng Anh Em Hèn Mọn
một thời gian rồi, trước năm này. Thơ có trước văn xuôi.
- Legenda Florendina , thủ bản viết
sau năm 1280, được giữ ở thư viện La Laurentienne tại Firenze, tóm lược Legenda
prima và Legenda của Juliel de Spire. Tác giả, khuyết danh, người đầu tiên
đã vắn tắt kể chuyện thánh Antôn kể cho cá, truyện về sau được Những
Bông Hoa Nhỏ vẽ vời thêm và phổ biến rộng rãi. Tác giả còn kể thêm một
số phép lạ thánh Antôn đã làm lúc sinh thời, nhưng lại không nói đến nơi chốn.
- Legenda Raymundina, viết năm 1293,
hẳn là do Pierre Raymon de Saint- Rômain . Trong đó có khẳng định: Thánh
Antôn đã làm linh mục trước lúc vào dòng Anh Em Hèn Mọn.
- Truyện
Thánh Antôn Padua
Về
thế kỷ 14 có sách:
- Legenda
Benignitas, gọi tên như thế vì sách khởi đầu với câu: Benignitas et
Humanitas Salvatoris nostri apparuit in hoc saeculo..., viết năm 1316, tác giả
khuyết danh, đã chép lại Legenda Prima và thêm vào nhiều truyện
mới. Nhưng những truyện này đáng tin đến mức độ nào? Những sự kiện có thể kiểm
chứng được, ta thấy tác giả nói không đúng sự thực. Chẳng hạn kể rằng thánh Antôn
đã thành lập phái cuồng tín đánh tội tập thể công khai, rằng thánh Antôn đã
thuyết phục được bạo chúa Ezzelino da Romno.
-
Một "chỉ
dẫn" ngắn, xen vào sách Historia ab origine mundi
(lịch
sử từ khai nguyên thế giới), của Pualin de Venise, Dòng Anh Em Hèn Mọn, mất năm
1244, vay mượn từ Legenda Prima và Legeda của Juliel de Spire. Điều đáng lưu ý là
tác giả kể thánh Antôn làm giáo sư đầu tiên trong số Anh Em dạy thần học ở Bologna Bologna
- Liber
Miraculorum (Sách các phép lạ); được soạn sau năm 1367, vì ngày tháng có
ghi trong sách. Tác giả sử dụng tất cả các tài liệu gốc, nhưng thường nhuận sắc
và phóng đại các mẫu chuyện. Tác giả cũng kể một vài phép lạ riêng tác giả biết
hoặc đã trích một sách nào đó ngày nay đã thất lạc.
- Chronique
des XXIV Géneraux (Niên sử của 24 Tổng Phụng Vụ) Sách này không những
ghi toàn bộ Sách các Phép lạ mà còn kể thêm nhiều truyện thần kỳ về thánh Antôn.
-
De Conformitate Vitae beati Francíci ad Vitam Domini Jesu (Cuộc đời thánh Phanxicô giống cuộc đời Chúa Giêsu),
thiên tràng giang đại luận của Barthélemy da Pisa, viết trước năm1399, trong đó
nhiều trang được dành cho thánh Antôn. Tác giả đã sử dụng các tài liệu có trước
và thường mâu thuẫn với các tác giả trước, nhất là về nơi chốn truyện xảy ra.
Người ta gặp trong sách này, lần đầu tiên, truyện thánh Antôn tuyên báo cho ông
chưởng khế ở Puy rằng ông sẽ được ơn tử đạo và truyện thánh Antôn về Lisboa một
cách lạ lùng để cứu ông cụ thân sinh bị án oan.
Không
nên kể thêm các sách viết sau thế kỷ 14. Thời đại nguồn gốc đã chính thức chấm
dứt.
Riêng
truyện
thánh Antôn do Jean Rigauld, được dịch sang tiếng Việt sau đây, Delorme,
nhà biên khảo, chuyên nghiên cứu lịch sử Phan Sinh, đã được vinh dự khám phá ra
trong thủ bản 270, tại thư viện Bordeaux
Không
kể chương 10, dành riêng cho các phép lạ của thánh nhân sau khi qua đời, 9 chương
khác được chia làm hai phần.
Phần
I, gồm các chương 1,2,3,4,9 và đoạn đầu chương 5 Jean Rigauld đã theo sát Truyện
của Julien de Spire.
Phần
II, từ đoạn sau chương 5 và các chương 6,7,8 tác giả đã thực sự độc đáo và giữ đúng
lời hứa trong Lời Nói Đầu, tác giả kể một số phép lạ, do lời chuyển cầu của
thánh nhân, lúc người ở Limousin bên nước Pháp, số phép lạ này tác giả không thấy
kể trong các chép đã viết trước.
Delorme
đánh giá: "Qua hai lần phê bình và xác định, tác phẩm này, xét về thời đại
tác giả viết, thật đáng đặc biệt lưu ý... Không phải chỉ là một sưu tập lộn xộn
các điều kỳ diệu như Sách Các Phép Lạ, nhưng là một tiểu
sử chính thức, được sáng tác theo một bố cục hợp lý, có phương pháp, chủ trương
trình bày cho chúng ta thấy tư cách, tính tình và các nhân đức của thánh nhân cũng
như các hành vi hoạt động của người... Trong khi các Truyện trước, không đầy đủ,
không cân đối, chỉ trường thuật chi tiết giai đoạn đầu cuộc đời vị thánh hay làm
phép lạ và về cái chết, về cuộc lễ an táng người, thì tác phẩm của Jean Rigauld
bao gồm toàn bộ tiểu sử người và đặc biệt lưu ý đến các sự kiện đánh dấu những
ngày người ở trên đất Pháp".
Nói
"toàn bộ tiểu sử người" có lẽ là một lời nói quá; vì tác giả đã không
đề cập đến thời gian thánh nhân ở Montpellier , ở
Toulouse
Alexandre
Masseron, một sử gia đã từng nghiên cứu các sách cổ Phan Sinh, nhận định:
"Nếu được phép tiếc Jean Rigauld đã không mở rộng thêm phạm vi sưu tầm và
cho một vài niên biểu chính xác rất quí đối với chúng ta, thì tác giả đã chuộc
lại các thiếu sót ấy bằng chu đáo trong tìm tòi, trung thực, thành thực, phấn
khởi, nhiệt tình, khâm phục và yêu mến thánh nhân, hơn ai hết tác giả đã đặc biệt
chứng minh sức hấp dẫn mãnh liệt lôi cuốn quần chúng đông đảo đến chen chúc
chung quanh toà giảng của thánh nhân.
Bố
cục các sự kiện dưới những đề mục độc đáo, trong những chương đặc biệt là của bản
thân, Jean Rigauld đã chú tâm giới thiệu người hùng của mình. Ở điểm này, tác
giả đã thành công, chân dung do tác giả phác hoạ, nhìn rồi thật khó quên, không
một chân dung nào, cũng linh động, cũng rắn rỏi như thế trong các truyện cổ".
T.P
Không có nhận xét nào: